Jaargangen

Modekwartier Klarendal

Projectomschrijving

Projectomschrijving

Klarendal is een 19e, vroeg 20e eeuwse wijk, tegen het historische centrum van Arnhem aan, net aan de andere kant van het spoor. Het is een authentieke volkswijk met een grote variatie aan vooral kleinere woningen. Tot de jaren ’60 was het een arbeiderswijk. Daarna begon de wijk te verloederen. In 1970 was er een eerste oproer tegen de achteruitgang, gevolgd door een periode van steeds investeren en ook steeds weer terugzakken. In 1989 kwam de wijk opnieuw in het nieuws. Er waren zoveel drugspanden gekomen dat de bevolking weer in verzet kwam. Sinds 2002 denken woningcorporatie Volkshuisvesting, bezitter van de meeste woningen in de wijk, en de gemeente over een structurele vernieuwing in de wijk. Sinds 2006 worden de plannen uitgevoerd.

Voor die vernieuwing werd een bijzonder concept gekozen: 100%Mode. Met het verval van de wijk waren ook de Sonsbeeksingel en de Klarendalseweg, voorheen belangrijke economische wijkassen in Klarendal, in verval geraakt. Rond 2006 kwam rond deze wegen een aantal doelen bij elkaar. Volkshuisvesting zocht een impuls om het imago van de wijk te verbeteren. Bewoners wilden de levendigheid van weleer. De wijk huisvestte veel startende kustenaars. En de gemeente had net ontdekt hoe belangrijk de modeacademie ArtEZ eigenlijk was en zocht naar manieren om pas afgestudeerde modestudenten aan de stad te binden.

Deze doelstellingen kwamen bij elkaar op de Sonsbeeksingel en Klarendalseweg. Woningcorporatie Volkshuisvesting Arnhem en de gemeente Arnhem herdoopten aandachtswijk Klarendal tot Modekwartier en starten het project 100%Mode.
Volkshuisvesting investeert in aankoop en herstel van voormalige winkelpanden. De gemeente stak miljoenen in de openbare ruimte. Sinds de start van het project zijn er rond de 40 startende modeondernemers ondergebracht in de plinten van de Klarendalseweg en de Sonsbeeksingel en de directe omgeving: het zullen er uiteindelijk 50 worden.

Behalve modeontwerpers is er ook een nieuw café gevestigd. Het gebouw waarin dat gebeurde, kent een bijzondere geschiedenis. Het is het voormalige postdistributiecentrum (zo’n 100 jaar oud) dat eerder bij het station stond. Het moest daar wijken voor de uitbreiding van het spoor. Het gebouw is in 125 stukken gezaagd en weer opgebouwd in de oksel van de Klarendalseweg en Sonsbeeksingel. Op de begane grond is restaurant Goed gevestigd dat sinds de opening tweeënhalf jaar geleden avond aan avond vol zit. 
Op de eerste verdieping vond het Monsteratelier van de Arnhem Fashion Factory onderdak. In het atelier vinden de modeontwerpers een keur aan machines die ze zelf niet hebben. Leerlingen van de mbo-opleiding Fashion Support (coupeuses) krijgen er les. Bovendien is het atelier ook een productieplek voor kleine oplages.

Station Klarendal met restaurant en monsteratelier is de ene pool van het modekwartier. De andere pool is kazerne Klarendal. Volkshuisvesting Arnhem knapt de oude gebouwen op en vestigt daar het Kunstbedrijf (centrum voor amateurkunst) en een jongerencentrum. De gemeente bouwt een multifunctioneel centrum met school, wijkcentrum, kinderopvang en sporthal. Een nieuw plein gaat de gebouwen en activiteiten met elkaar verbinden.
Op een andere locatie heeft de modeincubator onderdak gekregen. Pas afgestudeerde ontwerpers van ArtEZ leren hier over ondernemerschap.



Criteria

Duurzaamheid

De visie die aan 100%Mode ten grondslag ligt, koppelt wijkontwikkeling met de creatieve sector. De complete modeketen vindt een plek in Klarendal waarbij ambachtelijkheid voorop staat. Ontwerpers van mode exploiteren winkels naast ontwerpers van accessoires als tassen en hoeden. Stylistes, een modellenbureau en een producent van hoogwaardige kleurproeven voor grote modeketens maken eveneens deel uit van het project. In het Monsteratelier worden kleine producties gemaakt. Bij de invulling van het café is bewust gekozen voor een horecagelegenheid met een (meer dan) stedelijke uitstraling. Door deze insteek versterken de verschillende ondernemers elkaar. 
Gezien de grote toeloop uit de rest van het land is deze wijze van stedelijke vernieuwing bijzonder. Bijzonder is dat vroegtijdig voor een meer organische aanpak is gekozen, gericht op katalyseren met niet-woonfuncties, in plaats van uitgummen en vernieuwen via grootschalige sloop-nieuwbouwprojecten. De historische kwaliteit van de wijk en de sociaal-economische structuur blijven zo beter voor de wijk behouden. 
Het modekwartier Klarendal versterkt de mode-infrastructuur van Arnhem die verder gebaseerd is op de modeopleiding van ArtEZ en de Mode Biënnale. 
De gemeente schraagt de duurzaamheid van het modekwartier verder door een gebiedsvisie Velperpoortdistrict en de verbetering van de verbindingsroutes met de binnenstad. Het Velperpoortdistrict zijn de winkelgebieden buiten de singel (behalve modekwartier ook de Steenstraat en Hommelstraat).

Vitaliteit

Er is in heel Arnhem en daarbuiten door het modeconcept en café Goed Proeven in het voormalige Postdistributiecentrum veel interesse in de wijk ontstaan. Er is veel free publicity gekomen. Maar nog belangrijker: Arnhemmers van buiten de wijk komen nu in feite voor het eerst sinds decennia weer naar de wijk omdat ze horen dat het nieuw en interessant is. Ook de bevolking zelf heeft vertrouwen in de ontwikkeling. Sinds 1999 meet onderzoeksbureauUSP onder andere het oordeel over de woonomgeving. We zien dat het de laatste jaren spectaculair is gestegen. Er is meer zelfvertrouwen en meer vertrouwen in de duurzaamheid van de veranderingen gekomen. De nieuwe inrichting van de openbare ruimte maakt dit ook zichtbaar.
Doordat de leefbaarheid van het gebied sterk is verbeterd en het concept 100%Mode zijn vruchten afwerpt, is het vestigingsklimaat voor bedrijven, winkels en voorzieningen aantrekkelijk geworden. Volkshuisvesting ontwikkelt inmiddels naast Goed Proeven een designhotel.

Sublimatie

Klarendal is door zijn ligging, karakter en bevolkingssamenstelling een unieke wijk binnen Arnhem. Niet alleen de buurt maar ook in de directe nabijheid zijn een aantal bijzondere kwaliteiten te vinden die Klarendal potentie geven. Binnen de buurt gaat het om: – De bestaande bebouwing en het cultureel erfgoed dat opnieuw kwalitatief met veel zorg is opgeknapt. Voormalige winkels zijn gerestaureerd en opnieuw in gebruik genomen. Binnen het kader van 100%Mode pakt Volkshuisvesting Arnhem ook monumentale panden op zoals het voormalige Kindertehuis en de Menno van Coehoornkazerne. Deze worden hersteld en krijgen een nieuwe functie. – De transformatie van het voormalig postkantoor als bovenwijkse trekker
Het vernieuwende karakter dat het project 100%Mode met zich meebrengt

Dierbaarheid

Het modeconcept is binnen de wijk op zijn plek gezien de grote hoeveelheid kunstenaars en kunststudenten in de wijk. Ongeveer eenderde van de ruim 7000 Klarendallers is kunstenaar/ontwerper of studeert ervoor. 
Een deel van de oud-Klarendallers, ook eenderde van de bevolking, ervaart de transitie als lastig. Sommigen voelen een verlies aan wijkcultuur. De meeste vinden het echter prachtig dat de hoofdassen van de wijk er prachtig bijliggen en dat ze veilig over straat kunnen. Vroeger was dat wel anders, met name op sommige delen van Klarendalseweg en Sonsbeeksingel. Klarendal staat tegenwoordig vaker positief dan negatief in de krant, sprak er één waarderend. 
Volkshuisvesting en gemeente steken veel tijd in overleg met bewoners en stemmen alles met hen af. Een oud-Klarendaller die graag tweedehands kleding wil verkopen, komt ook in aanmerking voor een winkel.

Professionaliteit

Het projectbureau 100%Mode bestaat uit een projectleider en een assistent. Hoofdtaken zijn selectie van nieuwe ondernemers, marketing, informatieverstrekking en onderlinge afstemming. Voor het project is een brancheringscommissie in het leven geroepen die nieuwe kandidaten selecteert. Deze branchering is een belangrijke voorwaarde voor succes: zij beoordeelt kandidaten op creatieve kwaliteit, onderscheidendheid en ondernemerschap. 
De brancheringscommissie bestaat uit:



Edwin Marck en Moon Geerlings van Marck & Mo Vanity Bags, ondernemers van het eerste uur en voorzitter van ondernemersvereniging DOCKS.


José Theunissen, lector Mode aan hogeschool ArtEZ.


Seinpost voor advies op ondernemerschap.


De leden van het projectbureau
De wijk is via het Wijkplatform (overleg van bewoners en de voornaamste instanties die in de wijk actief zijn) en de Economische Tafel betrokken. De Economsiche Tafel hangt organisatorisch onder het Wijkplatform, telt vertegenwoordigers van gemeente, Kamer van Koophandel, Volkshuisvesting en ondernemersverenigingen en heeft een onafhankelijke voorzitter met een ondernemersachtergrond. Als leidraad voor doorontwikkeling heeft de Economische Tafel een Actieplan Wijkeconomie opgesteld.



Economie

Klarendal is de enige wijk van Arnhem waar afgelopen jaar de werkloosheid is gedááld. Dankzij de modeontwerpers, het Monsteratelier en horecaonderneming Goed hebben minstens honderd mensen werk aan het project. Volkshuisvesting Arnhem merkt dat de verkoop van woningen geen enkel probleem is. De prijzen zijn goed, al is niet getracht aan te tonen dat ze in verhouding meer zijn gestegen dan elders in de stad. Makelaars geven dat wel aan, maar bewijs hebben we niet. Een positief signaal hiervoor is ook dat particuliere investeerders terugkeren in de wijk. Her en der ontwikkelen ze kleine projecten voor eigen risico. De dynamiek van Klarendal trekt veel mensen aan. Meer mensen willen hier huren, merkt Volkshuisvesting.

Innovatie

De theorie van Richard Florida over de creatieve klasse als motor van economische ontwikkeling is in Klarendal naar de praktijk vertaald. Op een organische manier is systematisch gewerkt aan vernieuwing van de wijk via toevoeging van economische functies van creatieve herkomst. 
Het organische en dynamische karakter komt tot uiting in het voortdurende alert blijven op kansen. Het beste voorbeeld daarvan is de verplaatsing van het voormalige postdistributiecentrum. Volkshuisvesting wilde een centraal gebouw met horeca op plek waar Klarendalseweg en Sonsbeeksingel bij elkaar komen en peinsde over een ontwerp. Een groep Arnhemmers wilde het met sloop bedreigde pand behouden. Het landde op deze plek en sluit naadloos aan bij de stijl van de wijk. Wie niet beter weet, zal denken dat het gebouw er altijd gestaan heeft. 
Een ander voorbeeld is het herstel van straten en stoepen. De gemeente heeft een tandje bijgeschakeld om de hoogst mogelijke kwaliteit tot stand te brengen. Toen daar een tekort was, heeft Volkshuisvesting bijgepast.